مقایسه جهش در منشها و ژنها
هر تغيير در ساخت معنايى، قالب يا دستور يک منش، نوعی جهش است. اين جهش مى تواند بر قدرت تكثير منش اثر افزاينده، كاهنده، يا خنثا داشته باشد. در اين حالات، جهشها را به ترتيب سودمند، زيانبار، و خنثا مى ناميم.
الگوى جهش در سطح فرهنگى با آنچه در سطح زيستشناختى ديده مى شود تفاوت هايى دارد. مهمترين تفاوت در آن است كه همانندسازهاى سطح زيستى با روش توليد مثل جنسى توليد مثل مى كنند، در حالى كه منشها همانندسازهايى ساده هستند و با رونويسى مستقيم اطلاعات خود در مغز ديگران تكثير مىيابند. اين به آن معناست كه:
- الف) احتمال بروز جهش در منشها بسيار بيشتر از چيزى است كه در سطح زيستى ديده مى شود. چرا كه سيستمهاى همانندسازِ داراى توليد مثل جنسى واحدهاى كاركردى پيچيده اى براى مهار كردن و تصحيح جهشها دارند، در حالى كه اين ابزارهاى نگهبانی از دقت تكثير در همانندسازهاى غيرجنسى (مثل ويروسها، باكتريها، ويروسهاي رايانه اي، و منشها) تا اين پايه تخصص و كارآيى نيافته اند.
':ب)' نشت كردن اطلاعات به صورت افقى در منشها بسيار رايج تر از سطح زيستى است. ريشه ى اين امر را هم مى توان در جنسى بودن تكثير ژنومها بازجست. روند اصلى تغيير معنادارِ اطلاعات در همانندسازهاى سطح زيستى، نوتركيبى است. نوتركيبى عبارت است از ادغام اطلاعات ژنتيكىِ در جنس، به هنگام هم آورى. در ساير موارد، ساختار ژنوم اطلاعات همانندسازهاى ديگرِ محيطش را طرد مى كند و به عنوان نوعی بيمارى نسبت به آن واكنش نشان مى دهد. چنين چيزى در منشها وجود ندارد.
البته منشها هم راهبردهاى خاص خود را براى طرد و سركوب منشهاى رقيب دارند، اما استعدادشان براى وامگيرى واحدهاى معنايى از همسايگانشان بسيار بيشتر است.
به اين ترتيب، انتقال اطلاعات در سطح ژنومى بيشتر به صورت عمودى و از والدين به فرزندان صورت مى گيرد و رانه ى اصلى افزايش تنوع در آن نوتركيبى است. در حالى كه اين روند در منشها حالتى افقى دارد و از راه نشت كردن مداوم جنس، به هنگام همآورى. در ساير موارد، ساختار ژنوم اطلاعات منشهاى ديگر و پيدايش نمونه هاى دورگه ممكن مى گردد. ناگفته نماند كه اين شيوه از افزايش تنوع در سطح زيستشناختى هم نظير دارد. عناصر اطلاعاتى داراى مسير افقى را در علم ژنتيک ترانسپوزون می نامند. اما اين عناصر تنها به باكتريها و همانندسازهاى ساده اى مانند آنها منحصر هستند. در نتيجه، جهش در سطح منشها از الگويى متفاوت با سطح زيستى پيروى مى كند. الگويى كه در سطح زيستى هم سابقه دارد، اما در ميان همانندسازهاى پيچيده اى مانند آدميان شكلى حاشيه اى و فرعى پيدا كرده است.
- اگر بخواهيم همه ى اين حرفها را در يک جمله خلاصه كنيم، بايد بگوييم منشها به دليل تكثير غيرجنسى شان، نسبت به همانندسازهاى زنده، تفاوت بيشترى با والد خود دارند. يعنى احتمال جهش يافتنشان در هر تكثير بيشتر است.
