انتخاب - اجبار: تفاوت بین نسخه‌ها
از ویکی زروان
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | == | + | ==کلیدواژه‌های خویشاوند (مفهومی)== |
* [[جبر - اختیار]] | * [[جبر - اختیار]] | ||
* [[کل -جزء]] | * [[کل -جزء]] | ||
| سطر ۷: | سطر ۷: | ||
| − | == | + | ==اصل بخت== |
* [[هستی]] کلیتی یکپارچه و درهم تنیده است که هر بخش آن با تمام بخشهای دیگر، به شکلی سرراست یا پیچیده، در ارتباط است. | * [[هستی]] کلیتی یکپارچه و درهم تنیده است که هر بخش آن با تمام بخشهای دیگر، به شکلی سرراست یا پیچیده، در ارتباط است. | ||
* به عبارت دیگر، هستی در کل سیستمی است که عناصرش همگی به هم متصل هستند. | * به عبارت دیگر، هستی در کل سیستمی است که عناصرش همگی به هم متصل هستند. | ||
نسخهٔ ۱۱ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۱۹
محتویات
کلیدواژه‌های خویشاوند (مفهومی)
اصل بخت
- هستی کلیتی یکپارچه و درهم تنیده است که هر بخش آن با تمام بخشهای دیگر، به شکلی سرراست یا پیچیده، در ارتباط است.
- به عبارت دیگر، هستی در کل سیستمی است که عناصرش همگی به هم متصل هستند.
- شبکه ی روابط میان اجزای این سیستمِ کلان چندان پیچیده و گیج کننده است که ذهن شناسنده آن را همچون آشوب و هرج و مرجی فراگیر در نظر میگیرد تا بتواند در زمینه ی کاتوره ایِ آن نظمها و تکرارها و الگوهایی از شباهت را تشخیص داده و بر مبنای آن قانونمندی های ضروری برای پیش بینی رخدادهای آینده را استخراج نماید.
علیت گرايی:
- ذهن شناسنده بخشی اندک، موضعی و معمولا دلخواسته و خودآفریده از روابط میان عناصر سیستم هستی را تشخیص داده و آن را در قالب قواعدی علی صورتبندی میکند.
- آنگاه این قوانین علی به خودِ هستی منسوب میشوند و همچون شالوده های حاکم بر جریان مهروند رسمیت مییابند.
تله ی اپوش:
- پذیرش ماهیت ذاتی روابط علی و فرضِ فراگیری و شمول کامل آنان، به تصویری مکانیکی و ساده انگارانه از هستی منتهی میشود که در آن امرشگفتِ جاری در مهروند به سادگی با چند برچسب زبانی و نمادِ منسوب به علتهای اصلی، توضیح داده می شوند.
راهبرد تیشتر:
- توجه به زمینه ی آشوبناک پیرامون نظم های علی، به ایجاد تعادل میان این دو مفهوم منتهی میشود.
- نتیجه، استفاده ی موضعی و کارکردگرایانه از روابط علی و قواعد استنتاج شده بر مبنای آن است، بی آنکه این قواعد به مرتبه ی امری استعلایی و وجودی برکشیده شوند.
پرسش
- علیت دقیقاً یعنی چه؟
- در چه شرایطی چیزی علت چیزی دیگر پنداشته میشود؟
- علیت بیشتر به رخداد مربوط است یا چیز؟ بیشتر بر عنصر تأکید دارد یا رابطه؟
- علیت در علم فیزیک امروزین چگونه فهم میشود؟
تمرین
- یک رابطه ی علی را در تجرب هی روزان هی خود تشخیص دهید.
- آیا به راستی «علت» آفریننده، زاینده، و علتِ معلول است؟
