علیت - تصادف: تفاوت بین نسخه‌ها
از ویکی زروان
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | '''کلیدواژه‌های خویشاوند (مفهومی):''' | + | ==='''کلیدواژه‌های خویشاوند (مفهومی):'''=== |
| + | * [[جبر - اختیار]] | ||
| + | * [[کل -جزء]] | ||
| + | * [[عناصر/ روابط|عنصر ـ رابطه]] | ||
| + | * [[سامان - آشوب]] | ||
<br /> | <br /> | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
==='''اصل بخت''':=== | ==='''اصل بخت''':=== | ||
| − | + | * [[هستی]] کلیتی یکپارچه و درهم تنیده است که هر بخش آن با تمام بخشهای دیگر، به شکلی سرراست یا [[پیچیده]]، در ارتباط است. | |
| + | * به عبارت دیگر، هستی در کل سیستمی است که عناصرش همگی به هم متصل هستند. | ||
| + | * شبکه ی روابط میان اجزای این سیستمِ کلان چندان پیچیده و گیج کننده است که [[ذهن شناسنده]] آن را همچون [[آشوب]] و هرج و مرجی فراگیر در نظر میگیرد تا بتواند در زمینه ی کاتوره ایِ آن نظمها و تکرارها و الگوهایی از شباهت را تشخیص داده و بر مبنای آن قانونمندی های ضروری برای پیش بینی [[رخداد]]های آینده را استخراج نماید. | ||
| + | <br /> | ||
==='''علیت گرايی''':=== | ==='''علیت گرايی''':=== | ||
| − | + | * [[ذهن شناسنده]] بخشی اندک، موضعی و معمولا دلخواسته و خودآفریده از روابط میان عناصر سیستم هستی را تشخیص داده و آن را در قالب قواعدی علی صورتبندی میکند. | |
| + | * آنگاه این قوانین علی به خودِ [[هستی]] منسوب میشوند و همچون شالوده های حاکم بر جریان [[مهروند]] رسمیت می یابند. | ||
| + | <br /> | ||
| + | |||
==='''[[تله]] ی [[اپوش]]''':=== | ==='''[[تله]] ی [[اپوش]]''':=== | ||
| − | :پذیرش ماهیت ذاتی روابط علی و فرضِ فراگیری و شمول کامل آنان، به تصویری مکانیکی و ساده انگارانه از [[هستی]] منتهی میشود که در آن امرشگفتِ جاری در [[مهروند]] به سادگی با چند برچسب زبانی و نمادِ منسوب به علتهای اصلی، توضیح داده می شوند. | + | : پذیرش ماهیت ذاتی روابط علی و فرضِ فراگیری و شمول کامل آنان، به تصویری مکانیکی و ساده انگارانه از [[هستی]] منتهی میشود که در آن امرشگفتِ جاری در [[مهروند]] به سادگی با چند برچسب زبانی و [[نمادِ]] منسوب به علتهای اصلی، توضیح داده می شوند. |
| + | <br /> | ||
| + | <br /> | ||
==='''[[راهبرد]] [[تیشتر]]''':=== | ==='''[[راهبرد]] [[تیشتر]]''':=== | ||
| − | * توجه به زمینه ی آشوبناک پیرامون نظم های علی، به ایجاد [[تعادل]] میان این دو مفهوم منتهی میشود. | + | * توجه به زمینه ی [[آشوبناک]] پیرامون نظم های علی، به ایجاد [[تعادل]] میان این دو مفهوم منتهی میشود. |
* نتیجه، استفاده ی موضعی و [[کارکرد|کارکردگرایانه]] از روابط علی و قواعد استنتاج شده بر مبنای آن است، بی آنکه این قواعد به مرتبه ی امری استعلایی و وجودی برکشیده شوند. | * نتیجه، استفاده ی موضعی و [[کارکرد|کارکردگرایانه]] از روابط علی و قواعد استنتاج شده بر مبنای آن است، بی آنکه این قواعد به مرتبه ی امری استعلایی و وجودی برکشیده شوند. | ||
| + | <br /> | ||
نسخهٔ ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۴۱
محتویات
کلیدواژه‌های خویشاوند (مفهومی):
اصل بخت:
- هستی کلیتی یکپارچه و درهم تنیده است که هر بخش آن با تمام بخشهای دیگر، به شکلی سرراست یا پیچیده، در ارتباط است.
- به عبارت دیگر، هستی در کل سیستمی است که عناصرش همگی به هم متصل هستند.
- شبکه ی روابط میان اجزای این سیستمِ کلان چندان پیچیده و گیج کننده است که ذهن شناسنده آن را همچون آشوب و هرج و مرجی فراگیر در نظر میگیرد تا بتواند در زمینه ی کاتوره ایِ آن نظمها و تکرارها و الگوهایی از شباهت را تشخیص داده و بر مبنای آن قانونمندی های ضروری برای پیش بینی رخدادهای آینده را استخراج نماید.
علیت گرايی:
- ذهن شناسنده بخشی اندک، موضعی و معمولا دلخواسته و خودآفریده از روابط میان عناصر سیستم هستی را تشخیص داده و آن را در قالب قواعدی علی صورتبندی میکند.
- آنگاه این قوانین علی به خودِ هستی منسوب میشوند و همچون شالوده های حاکم بر جریان مهروند رسمیت می یابند.
تله ی اپوش:
- پذیرش ماهیت ذاتی روابط علی و فرضِ فراگیری و شمول کامل آنان، به تصویری مکانیکی و ساده انگارانه از هستی منتهی میشود که در آن امرشگفتِ جاری در مهروند به سادگی با چند برچسب زبانی و نمادِ منسوب به علتهای اصلی، توضیح داده می شوند.
راهبرد تیشتر:
- توجه به زمینه ی آشوبناک پیرامون نظم های علی، به ایجاد تعادل میان این دو مفهوم منتهی میشود.
- نتیجه، استفاده ی موضعی و کارکردگرایانه از روابط علی و قواعد استنتاج شده بر مبنای آن است، بی آنکه این قواعد به مرتبه ی امری استعلایی و وجودی برکشیده شوند.
پرسش
- علیت دقیقاً یعنی چه؟
- در چه شرایطی چیزی علت چیزی دیگر پنداشته میشود؟
- علیت بیشتر به رخداد مربوط است یا چیز؟
- علیت بیشتر بر عنصر تأکید دارد یا رابطه؟
- علیت در علم فیزیک امروزین چگونه فهم میشود؟
تمرین
- یک رابطه ی علی را در تجرب هی روزان هی خود تشخیص دهید.
- آیا به راستی «علت» آفریننده، زاینده، و علتِ معلول است؟
