قالب
قالب، را بر حسب نوع ارجاع مفهومىِ نهفته در آن مى توان به دو نوعِ
مثبت و منفى تقسيم كرد.
الف) قالب مثبت در راستاى بيشتر كردن قلبم (بقا/لذت/ قدرت/ معنا) در حامل عمل مى كنند.
ب)قالب منفى در جهت كاهش مرگ/ رنج/ضعف/ پوچی وى عمل مى كنند.
همه ى قالب ها كار خود را بر مبناى تغيير در احتمال بروز رخدادهاى خوشايند يا ناخوشايند به انجام مى رسانند وهيچ كدام قطعيت ى در پيشگيرى از رنج يا القاى لذت ندارند.
هر دو شكلِ قالب را مىتوان بر مبناى اثرشان به دو گروهِ مستقيم و نامستقيم تقسيم كرد.
الف)قالبهاى مستقيم، بر مبناى تغيير رفتار عمل مى كنند. قالب هاى مستقيمِ مثبت، قدرت اجتماعی يا بخت بقاى فردِ حامل منش را افزايش مى دهند و يا معنا و لذتى را در وى القا مى كنند. از اين جمله اند منشهايى كه انسجام تصوير ذهنى فرد از جهان، ديگرى و «من» را بيشتر مى كنند، بازنمايى اين سه عرصه را ساماندهى مى كنند، و تنشِ ناشى از ناشناخته هارا در فرد تخفيف مى دهند. از اين روست كه آموختن به عنوان كنشى لذتبخش رسميت يافته است. از سوى ديگر، همخوانی و همسازگارى دستگاه هاى شناختى، انسجام رفتارى فرد را در محيط بيشتر مى كند و به اين شكل قدرت اجتماعی و بخت بقاى وى را نيز افزايش می دهد. حال اين منشها ممكن است به كار رمزگشايى معناهاى منشهاى ديگر بيايند يا در ارتباطات درونى منش مرتبهاى بالاتر از فرادانايى ها را تنظيم كنند.
در اين ميان، برخى از منشها به طور مستقيم بسته هايى كوچک از لذت را به فرد منتقل مى كنند. جوک، شوخى، و تعريف و تمجيد نمونه هايى از اين آبنبات هاى معنايى هستند. اينها هم به طور مستقيم اثر مثبت خود را القا مى كنند.
منشهاى مستقيمِ منفى به شيوه اي مشابه عمل مى كنند، يعنى معناهاى تنش زا و ناخوشايند را در بازنمايى فرد از جهان/ ديگرى/ «من»
سانسور مى كنند و امكان سازش فرد با شرايطى ناخوشايند را فراهم مى سازند.
ب)منشهاى غيرمستقيم مثبت و منفى، فضاى حالت رفتارى ميزبان شان را به شكلى گسترش مى دهند كه به افزايش معنا/ قدرتِ عملكرد وى مى انجامد و بنابراين دامنه ى بقا/ پاداشِ وى را در آينده اي نامعلوم افزايش مى دهد. مشهورترين حوزه اي كه قالب هاى غيرمستقيم در آن كاربرد دارند، حوزه ى فناوري و حقوق است.
- فناوري، قلمرويى است كه به طور غيرمستقيم امكان چيرگى بر محيط و بهره مندى از منابع آن (قالب مثبت)يا پيشگيرى از خطرات موجود در آن (قالب منفى) را افزايش مى دهد.
- حقوق، نهادى موازى با فن است كه براى كنار آمدن «من» با ديگرى تخصص يافته است. قواعد حقوقى، منشهايى را شامل مى شوند كه امكان لذت بردن از هميارى با ديگرى را مثلا از مسير يک معاهده ى شراكت فراهم مى كند (قالب مثبت) يا امكان زيان كردن در كنش متقابل با ديگرى را از راه اعمال قواعد تنبيهى كاهش مىدهد (قالب منفى).
