لذتهای دروغين
مانند مورد پيش از جدا شدن مسير بقا و لذت پديد آمده اند، اما منشأ كاملا متفاوتى دارند. چنان كه گذشت، سيستم پاداش بخشى از دستگاهى عصبى است كه با ماشين بيوشيميايى خاصى و واسطه هاى مولوكولى مشخصى كار مى كند. ناقل هاى عصبىِ اصلىِ منتقل كننده ى اطلاعات در سيستم پاداش، عبارتند از دوپامين و نوروپپتيدها. اين دسته از مواد، ساختارى ساده دارند كه به سادگى قابل تقليد است.
يكى از شيوه هاى دفاعى تكامل يافته در گياهان، توليد سم است. سمى شدن گياهان يا بخشهاى از بافتشان، به آن معناست كه موجود براى دفع كردن خطر جانوران گياهخوار، بخشى از ماده و انرژى خود را صرف ساختن موادى مى كند كه بر بدن گياهخواران اثر بيماريزا يا كشنده دارند. به اين ترتيب جانوران گياهخوار مى آموزند كه خوردن اين نوع از گياهان برايشان خطرناک است و گياه از خطر خورده شدن مى رهد.
بخش مهمى از گياهان، سمومى توليد مى كنند كه بر دستگاه عصبى ميزبانشان اثر مى گذارد و با تقليد كردن اثر ناقلهاى عصبى، كاركرد عادى مغز را مختل مى كنند. يكى از محصولات پيچيدگى شگفت انگيز مغز انسان،اين است كه برخى از سموم توليدشده در گياهان، عمل ناقل هاى عصبىِ شبكه ى لذت را تقليد مىكنند. به اين ترتيب مسموم شدن با اين مواد، شبكه ى لذت را روشن مىكند و در فرد مسموم احساس سرخوشى و لذت ايجاد مى شود.
لذت هايى كه به اين شكل در اثر تحريک شيميايى شبكه ى لذت توليد مى شوند، سزاوارِ نامِ لذت هاى دروغين هستند. شبكه ى عصبى اى كه در معرض اين مواد قرار گيرد، نوعى مقاومت نسبت به لذتِ عادي پيدا مى كند، و رفتارهاى فرد را طورى سازماندهى مى كند كه به جاى در پيش گرفتن ساز و كارهاى لذتبخشِ عادى، از راه مصرف مجدد اين مواد پاداش بگيرد. اين چرخه ى معيوب و تشديدشونده ى «مصرف مواد - كاهش امكان لذت بردن از روندهاى زيستى - مصرف بيشتر مواد»، همان است كه اعتياد خوانده مى شود.
اعتياد به سموم گياهى (مثل تنباكو، حشيش، و خشخاش)، سموم عصبىِ مصنوعى (مثل هروئين و LSD )يا مواد طبيعىِ سمى ولى غيرتخصص يافته براى شبكهى لذت (مانند الكل)، مهمترين شاخه هاى تكاملىِ لذتهاى دروغين هستند. اين لذتها از اين نظر با لذت هاى راستين اشتراک دارند كه هر دو محصول جدا شدن مسير بقا از لذت هستند. با وجود اين، در اين موارد هم تفاوت دارند:
- الف) لذت دروغين، ارتباطى با پردازش اطلاعات ندارد، و در واقع نوعى اختلال در روند عادى عمل مغز است. به همين دليل هم اين لذتها بر خلاف آنچهاز پردازش اطلاعات حاصل مىشود، فاقد معنا هستند.
- ب)لذتهاى دروغين، به طور مشخص اثر ضدبقا دارند و امكان پيوند خوردنشان با افزايش بخت بقا وجود ندارد. در واقع، اين لذتها از تداخل سيستم بيوشيميايى مغز با سموم گياهى حاصل شدهاند و به بهاى تخريب منظم دستگاه عصبى تجربه مى شوند.
