زیبایی ـ زشتی

کلیدواژه‌های خویشاوند (مفهومی):

• نیکی ـ بدی
• درست ـ نادرست
• هنرمند ـ بی هنر

اصل زيبايیشناسانه

• دستگاه شناختی در آنجا که من در ارتباط با من قرار میگیرد، شکلی از ارزیابی و ادراک را پدید می آورد که زیبایی شناسانه خوانده میشود.
• این شکل از شناسایی بر محور تمایز امر زیبا و زشت تمرکز یافته است و ادراکی کل گرا، شهودی، معمولا غیرزبانی، و مستقیم را شامل میشود که در قالب ابراز سلیقه و داوری هنری تبلور می یابد.
• موضوع داوری زیبایی شناسانه، تأثیر کل گرا و عمومیِ عناصر ادراکیِ شنیداری، دیداری، زبانی و... است که در قالب منش ها یا چیزها یا رخدادهایی همچون موسیقی، نقاشی، شعر،و... تجلی می یابند.
• از آنجا که عناصر ادراکی یاد شده توسط من ـ دیگری آفریده شده و در قالب بخشی از نظام شناختی در اندرون من صورتبندی شده و در نهایت توسط من مورد داوری قرار می گیرند، شکلی پیچیده از ارتباط میان من و من محسوب میشوند.

هنرنمايی

از آنجا که هنر و درک زیباییشناسانه بر خلاف دو عرصه ی اخلاق و علم به سادگی در زبان صورتبندی نشده و مورد توافق واقع نمی شود، و با توجه به آن که مسلح بودن به داوری درست و دقیقی در این مورد مانند دو عرصه ی یاد شده اعتبار اجتماعی ایجاد میکند، من دریافت درونی و شهود زیبایی شناسانه ی مستقل و درونزاد خود را نادیده می گیرد تا با پیروی از هنجارهای اجتماعی یا نقض کردن عمدی آنها خود را صاحب ارزیابی هنرمندانه ی سنجیده یا توانایی آفرینش زیبایی وانمود کند.

تله ی دلقک

• اعتقاد تعصب آمیز به عینی بودن معیارهای تفکیک زیبا از زشت، یا نادیده انگاشتن تمام معیارهای قابل تصور در این زمینه، با قصدِ نمایش توانایی خویش در فهم و درک و تولید هنر.
• فروکاستن ادراک زیبایی شناسانه تا سطح هنجاری مرسوم در جامعه، یا سلیقه ی عوامانه ای باب روز

راهبرد فارابی

• آفریدن سپهر معنایی و چارچوب نظریای که توافق و همراهی دیگری را جلب کند، در اطراف شهود شخصی خویش در مورد تفکیک امر زیبا از زشت.
• اولویت دادن به درک شهودی من برای تجربه ی زیبایی، و بعد از آن و در مرتبه ای بعدی صورتبندی کردنِ آن در قالب رمزگانِ قابل درک برای دیگران.
• خیانت نکردن به سلیقه ی شخصی من درباره ی من. محترم شمردن بی قید و شرطِ داوری زیبایی شناسانه ی خویشتن، در عینِ آمادگی برای یادگیری و دستیابی به تجربه های نو و در نتیجه ارتقای سطح این داوریها.

پرسش

• آیا میتوان سیر تحول سبک های هنری را بر مبنای پویایی متغیرهایی مانند معنا یا قدرت تحلیل کرد و چارچوبی فرهنگی یا جامعه شناختی برایشان قایل شد؟
• آیا میتوان واحد ادراک زیبایی شناسانه را با اثر هنری یکی گرفت؟
• این چیزشدگی امر زیبا چه پیامدی در تاریخ هنر داشته است؟

تمرین

• معیارهای زیبایی شناسانه ی خود را در عرصه های شعر، موسیقی، سینما، نقاشی، مجسمه سازی، و... تعیین کنید.
• با تجربه کردن آثار هنری گوناگون و محترم شمردن داوری درونی خود آغاز کنید.