زیبایی ـ زشتی

نیکی ـ بدی ، درست ـ نادرست ، هنرمند ـ بی هنر

اصل زيبايیشناسانه

دستگاه شناختی در آنجا که من در ارتباط با من قرار میگیرد، شکلی از ارزیابی و ادراک را پدید می آورد که زیبایی شناسانه خوانده میشود. این شکل از شناسایی بر محور تمایز امر زیبا و زشت تمرکز یافته است و ادراکی کل گرا، شهودی، معمولا غیرزبانی، و مستقیم را شامل میشود که در قالب ابراز سلیقه و داوری هنری تبلور می یابد.

موضوع داوری زیبایی شناسانه، تأثیر کل گرا و عمومیِ عناصر ادراکیِ شنیداری، دیداری، زبانی و... است که در قالب منش ها یا چیزها یا رخدادهایی همچون موسیقی، نقاشی، شعر،و... تجلی می یابند.

از آنجا که عناصر ادراکی یاد شده توسط من ـ دیگری آفریده شده و در قالب بخشی از نظام شناختی در اندرون من صورتبندی شده و در نهایت توسط من مورد داوری قرار می گیرند، شکلی پیچیده از ارتباط میان من و من محسوب میشوند.

هنرنمايی

از آنجا که هنر و درک زیباییشناسانه بر خلاف دو عرصه ی اخلاق و علم به سادگی در زبان صورتبندی نشده و مورد توافق واقع نمی شود، و با توجه به آن که مسلح بودن به داوری درست و دقیقی در این مورد مانند دو عرصه ی یاد شده اعتبار اجتماعی ایجاد میکند، من دریافت درونی و شهود زیبایی شناسانه ی مستقل و درونزاد خود را نادیده می گیرد تا با پیروی از هنجارهای اجتماعی یا نقض کردن عمدی آنها خود را صاحب ارزیابی هنرمندانه ی سنجیده یا توانایی آفرینش زیبایی وانمود کند.

تله ی دلقک

اعتقاد تعصب آمیز به عینی بودن معیارهای تفکیک زیبا از زشت، یا نادیده انگاشتن تمام معیارهای قابل تصور در این زمینه، با قصدِ نمایش توانایی خویش در فهم و درک و تولید هنر. فروکاستن ادراک زیبایی شناسانه تا سطح هنجاری مرسوم در جامعه، یا سلیقه ی عوامانه ای باب روز

راهبرد فارابی

• آفریدن سپهر معنایی و چارچوب نظریای که توافق و همراهی دیگری را جلب کند، در اطراف شهود شخصی خویش در مورد تفکیک امر زیبا از زشت.
• اولویت دادن به درک شهودی من برای تجربه ی زیبایی، و بعد از آن و در مرتبه ای بعدی صورتبندی کردنِ آن در قالب رمزگانِ قابل درک برای دیگران.
• خیانت نکردن به سلیقه ی شخصی من درباره ی من. محترم شمردن بی قید و شرطِ داوری زیبایی شناسانه ی خویشتن، در عینِ آمادگی برای یادگیری و دستیابی به تجربه های نو و در نتیجه ارتقای سطح این داوریها.

پرسش

• آیا میتوان سیر تحول سبک های هنری را بر مبنای پویایی متغیرهایی مانند معنا یا قدرت تحلیل کرد و چارچوبی فرهنگی یا جامعه شناختی برایشان قایل شد؟
• آیا میتوان واحد ادراک زیبایی شناسانه را با اثر هنری یکی گرفت؟
• این چیزشدگی امر زیبا چه پیامدی در تاریخ هنر داشته است؟

تمرین

• معیارهای زیبایی شناسانه ی خود را در عرصه های شعر، موسیقی، سینما، نقاشی، مجسمه سازی، و... تعیین کنید.
• با تجربه کردن آثار هنری گوناگون و محترم شمردن داوری درونی خود آغاز کنید.