لذت های راستین - دروغین - زیستی

اصل سه لذت

راهبرد لذت مى تواند به سه نوع لذتِ راستین، دروغین و زیستى بینجامد. معیار تفکیک این سه نوع لذت، ارتباطشان با بقا، قدرت و معناست. به این شکل که:

الف) لذت های طبیعى از برآورده شدن نیازهاى زیستشناختى (خوردن، خوابیدن، تولید مثل، و...)حاصل مى شوند. این لذ تها معمولا در سطح خودآگاه معناى چندانى را حمل نمى کنند، هرچند قواعد سطح اجتماعى مدام معناهایى هنجارین را بدان تحمیل میکند. این لذتها اشباع پذیر، فیزیولوژیک و از نظر تکاملی بسیار دیرینه و کهنسال هستند و به طور مستقیم با بقا پیوند میخورند.

ب) لذت های راستین از پردازش اطلاعات برمی آیند و بنابراین لزوماً ساختاری معنایی را حمل می کنند. تمام مسیرهای این شکل از لذت، به لحاظ تکاملی از لذتهاى طبیعى مشتق شده اند. سرچشمه ى این پاداشها را مىتوان به سه ردهی حسی (تجربه ى هنرى)، حرکتى (ورزش و بازى)، یا پردازشى (ارتباط انسانى، دانش اندوزى، حل معما) تقسیم کرد.

ج) لذت هاى دروغین که خصلتى بیوشیمیایى دارند و از تأثیر سمها بر مراکز عصبی تولید لذت ناشی میشوند. اعتیاد به مواد مخدر مشهورترین نمونه ى این نوع لذات است. این مسیرها از بسط تصادفى و حشوآمیزِ سیستم پاداش دهنده ى عصبى ما پدید آمده اند، و نوعى انحراف بیوشیمیایى هستند.

لذتگرايی خام

میزان و مقدار لذت در واحد زمان اهمیت دارد، نه مقدار آن در کل عمر و یا کیفیتش.

تله ی معتاد

لذات دروغین به دلیل تراکم زیادشان در واحد زمان بر بقیه ترجیح دارند. در نتیجه بقا، معنا و حجم کلى لذت در عمر، به بهاى بیشینه کردن لذت در لحظه از دست مى روند.

لذت گريزی استعلايی

لذت های زیستی به دلیل پیوندشان با کالبد و نیازهای بدنی ماهیتی نکوهیده و پست و حیوانی دارند و باید طرد شوند، تا راه برای دستیابی به لذت های معنامدارِ راستین هموار گردد. این قاعده معمولا با اصل بقای لذت همراه است.

تله ی مرتاض

باید لذات طبیعى را به نفع لذتهاى راستین، یا کل لذت را به نفع معنا کنار گذاشت.

راهبرد بودا

بیشینه کردن کل لذت و کمینه نمودن کل رنج از راه ترکیب لذت زیستى و راستین و طرد لذت دروغین.

پرسش

• این سه نوع لذت بر اساس چه متغیرهایی از هم تفکیک میشوند؟
• آیا میتوان آنها را به سطوح گوناگون فراز مربوط دانست؟
• آیا اعتیادهایی رفتاری مانند قماربازی و عادت به بازیهای رایانه ای را هم می توان نوعی لذت دروغین دانست؟
• آیا ساز و کارهای عصبی این سه نوع لذت همسان هستند؟

تمرین

• چه سهمی از لذتی که می برید راستین، زیستی و دروغین است؟
• آیا لذت دروغین باعث مهار و کاسته شدن از سایر لذتها میشود؟