تکرار - خلاقیت
اصل تکرار
هنجارهای تکامل یافته در سطح اجتماعی با مجموعه ای از رفتارهای تکراری در سطوح دیگر فراز گره می خورند و از سویی آنها را تشدید و تقویت کرده و از سوی دیگر توسط آنها پشتیبانی میشوند. این رفتارهای قالبی و تکراری را تکرار مینامیم.
رفتارهای یادشده در چهار لایه ى فراز به این شکل تعریف مى شوند:
- الف) اعتیاد در سطح زیستى از دوشاخه‌زايى خطراهه هاى بقا و پاداش ناشى مى شود. سخت افزارى ترین نوع هنجارشدگى است و در اثر اختلالات شیمیایىِ سیستم تنظیم رفتار (مغز) پدید مى آید.
- ب) وسواس در سطح روانى، که از نیازهاى زیستىِ تشدیدشده توسط زمینه ى اجتماعى ریشه مى گیرد و به بروز رفتارهاى تکرارىِ ضامن امنیت منتهى مى شود.
- ج عادت در سطح اجتماعى، به پیدایش قواعد رفتارى جاافتاده در ارتباط با دیگرى منتهى مى شود و موقعیت من را در زمینه ى اندرکنشهاى اجتماعى تنظیم و تثبیت مى کند.
- د) الگو در سطح فرهنگى، پیچیده ترین نوع رفتار تکراری است و به آشنایی وخو گرفتن به معناهایی خاص مربوط میشود.
توهم امنیتِ تکرار
رفتار تکراری به خاطر پیمودن مسیرهایی کوبیده شده و هموار، خطر و عدم قطعیت کمتری از رفتارهای نوآورانه دارد. رفتارهای هنجارینِ برآمده از این تکرارها استوار و کارآمد و بهینه هستند و ناسازگاریهاى درونى و تناقضهاى معنایىِ درونِ هنجار ریشه در خارج از آن دارند.
تله ی ملکوس
- من به خاطر درگیر شدن با قواعدی تکراری و انتخاب ناشده، به ماشینی در دست هنجارهای اجتماعی تبدیل میشود و حس می کند که اختیار خود را در دست ندارد.
راهبرد جمشید
تمرکزِ توجه به مرزهاى تعارض برانگیزِ میان هنجارهاى رقیب، به افزایش توانمندىِ من براى چیرگى بر آنها مى انجامد. با واسازی هنجارها و ترک تکرار، میتوان مسیرهایی نوآورانه را در پیش گرفت و فضای حالت رفتار را خلاقانه پیمود.
پرسش
- قالبهاى اصلىِ هنجار که در جامعه رواج دارند کدامند؟
- آیا میتوانید چندین هنجار رقیب را در هر حوزه تشخیص دهید؟
- مرزهاى تفکیک کننده ى آنها از هم کدامند؟ هر یک از آنها در چه شرایطى غالب مى شوند؟
تمرین
- چه عادتها، اعتیادها، وسواسها و الگوهایى در رفتارتان وجود دارد؟
- کدامشان را انتخاب کرده اید؟
