مضمون
انديشمند ديگرى كه عنصر فرهنگى را تعريف كرده نيكلاس لومان است. او نظريه ى معنايى دارد كه در آن مفهومى به نام مضمون را معرفى مىكند و آن را به عنوان واحدي از معنا در نظر مىگيرد كه در يک كنش ارتباطى نهفته است. لومان بخشى از كتاب مهمش، سيستمهاى اجتماعى،را به تحليل اين مضمونها و بررسى عوامل مؤثر بر تحولشان اختصاص داده است.
به نظر لومان، رخدادهاى قابل مشاهده توسط كنشگران انسانى در دو سطحِ متفاوتِ روانشناختى و جامعه شناختى روى مىدهند. در سطح
جامعه شناختى، عمده ى آنچه رخ مىدهد، تبادل معنايى است كه در قالب شبكه اى پيچيده و خودزاينده از كنشهاى ارتباطى قابل صورتبندي است. اين تبادل معنا، كه لومان با نام ارتباطبه آن اشاره مىكند، در سه محورِ اطلاعات، بيان و فهم عمل مىكند. لومان اين سه سطح را با الهام از فلسفه ى زبانِ جان آستين از هم متمايز كرده است، و مىتوان با كمى آسان گیری آنها را با کنش بیانی، غيربيانى و پيرابيانىِ آستین يکسان گرفت:
- اطلاعات، آن ماده ى خامِ بنيادينى است كه انتخاب هاى سيستم را رقم مىزند و تغيير رفتار در گيرنده ى پيام را ممكن مىسازد
- بيان، آن فرآيند خاصى است كه انتقال اطلاعات و صورتبندي شدن اش در قالب پيامى فهميدنى را ممكن مىكند
- فهم، آن انتظار و اميدى است كه سيستم فرستنده به طور پيشينى در قبال فهميده و پذيرفته شدن پيامش دارد.
از ديد لومان، هر كنش ارتباطى با مضمونى از بقيه تفكيک مىشود كه حامل معناى پيامِ منتقل شده است. اين مضمون، از حاملانِ انسانىاش متمايز است و مىتواند بيش از ايشان در زمان تداوم يابد. به عبارت ديگر، ممكن است مضمون يک پيام عمرى بيش از عمر هر يک از فرستندگان و گيرندگان منفردش داشته باشد. لومان براى مضمون چند ويژگى مهم برمىشمرد، كه اشباع پذيرى و نيمه عمر داشتن مهمترين هايشان هستند:
- اشباع پذيرى، به آن معناست كه يک گيرنده يا فرستنده ى خاص، خيلى زود از يک مضمون منفرد خسته مىشود و معنايش را طرد مىكند؛
- نيمه عمر داشتن هم از همين خاصيت مشتق مىشود و به كوتاه بودن عمرِ فعاليت هر مضمون در هر حامل انسانى خاص مىانجامد.
اين به آن معناست كه مضمونها مىبايست براى بقا و پايدارى در محور زمان مرتب به حامل هاى جديد منتقل شوند و به وسيله ي ايشان تكثير يابند.
