هخامنشیان؛ وامدار نوآوریهای آشوریان

با وجود تفاوت میان محتوای معنایی و سیاست و دستاوردهای آشوریان و هخامنشیان، باید به این نکته توجه کرد که بخش مهمی از سازوکارهای نظامی و روش‌های سازماندهی اجتماعی هخامنشیان از الگوی آشوری وامگیری شده بود و با اصلاح گام ‌به‌ گام آن تحقق یافته بود. آشوریان بودند که برای نخستین بار راه‌ها‌ی شاهی و بریدهای سلطنتی پدید آوردند و در سازماندهی دستگاه‌های جاسوسی و خبرگیری به اوجی در جهان باستان دست یافتند. شاهان آشوری بودند که ابتدا در اطراف کاخ‌های خود باغ‌هایی انباشته از جانوران و گیاهان کمیاب پدید می‌آوردند، و هم ایشان بودند که می‌کوشیدند خویشتن را هم‌چون ابرانسان نیرومند و مقدس بازنمایی کنند. هنر آشوری، برخی از نمادهای سیاسی آشوریان (مانند خدای یگانه‌ قهار، آشور یا اهورا (مزدا) که به صورت مردی بالدار و نشسته در حلقه‌ای نموده می‌شد) هم‌چنان در دوران هخامنشی نیز دوام می‌یابند و در ترکیب با رمزگان سایر اقوام شکوفا و بارور می‌شوند. ناگفته پیداست که شیوه‌ بازسازی این عناصر تمدنی در عصر هخامنشی، دقیقا همان است که ایشان را از پیشینیان آشوری‌شان متمایز می‌سازد. چون هخامنشیان بودند که برای نخستین بار احداث راه‌های آبی و جاده‌های نظامی را به مرتبه سازماندهی مسیرهای تجاری و مدیریت کلان اقتصادی برکشیدند و باغ‌های کاخ‌ها را به پردیس‌هایی برای همه‌ مردم تبدیل کردند که در واقع نخستین شکل از پارک‌های امروزین بود. در نهایت، هنگامی که به نوآوری‌های هخامنشیان می‌نگریم، باید به این نکته توجه کنیم که در بسیاری از موارد با نوعی بازسازی و وامگیری آشکار از منش‌های فرهنگی و اجتماعی آشوریان روبرو هستیم -که البته- محتوا و مضمون و کارکرد آن، گاه کاملا واژگونه شده است.