زندگی نامه - نمایش نامه

اصل روايت

• من زندگی خویش را به صورت روایتی زبانی شده فهم میکند که بخش های اصلی آن عبارتند از نمایشنامه و زندگینامه.

• نمایشنامه روایتی از پیش تعریف شده و ذخیره شده در سطح فرهنگی است که ساختار کلی زندگی افرادی با موقعیت و شرایط شبیه به من را مشخص میسازد.
• والد در سالهاى اول عمر کودک این روایت را در قالب قصه ها، داستان هاى بچه گانه، ضرب المثل ها، تکیه کلام ها و امر و نهى ها، همچون سرمشقی به کودک منتقل مىکند.
• نمایشنامه ساختار داستان گونه دارد، یعنی سرآغاز، بسط موضوع، ماجراهاى اصلى، نتیجه گیرى، جمع بندى و پایان (مرگ) را شامل میشود.
• این روایت داراى قهرمان یا ضدقهرمانى است که در سنین هشت تا شانزده سالگى در قالب توتم ها یا قهرمان هاى داستانى مدلسازى مىشوند و بر اساس ساختار خانواده، محیط اجتماعى و زمینه ى فرهنگى کودک تعیین مىشوند.

• زندگینامه روایتی شخصی است که در سطح روانی توسط من بر اساس نمایشنامه نوشته میشود و رخدادهای تجربه شده در زندگی من را به صورت مجموع های معنادار و منسجم به هم متصل میسازد.
• به همین دلیل هم در حالت هنجارین به روایتى پیوسته، همخوان، فاقد گسست و دلپذیر تبدیل مىشود که فاقد بخشهاى ناخوشایند، ناهمخوان، دغدغه برانگیز، سانسورشدنى یا تنش زاى داستان زندگى من است.

پیروی از روايت

• هویت من به روایت های سطح فرهنگی فرو کاسته میشود.
• رخدادهای زندگی من به راستی چیزی جز خاطره ها و روایت هایی نیست که به عنوان ردپای تجربه های من باقی مانده و در زندگینامه گنجانده شده است.
• نمایشنامه نیز با توجه به پیچیدگی نظام اجتماعی و فرهنگی و تکرار مداوم زندگی های آدمیان، پیشگویی دقیق و درستی در مورد شکل کلی سرنوشت من است.

تله ی ضدقهرمان

• من از سویی زندگی خود را در زندگینامه اش خلاصه شده میبیند، و از سوی دیگر بر اساس آنچه در نمایشنامه پیشگویی شده رفتارهای خود را تنظیم میکند تا در نهایت زندگینامه اش ساختار و فرجامی شبیه به آن پیدا کند.
• در نتیجه، سراسر زندگی من از دسترس او خارج شده و به سرمشقی تحریف شده از روایتی فرهنگی تبدیل میگردد.

راهبرد سروش

واکاوی کنجکاوانه و نقادانه در زندگینامه و بازبینی روایت های بدیل و برداشت های موازی در مورد رخدادها و تجربه ها، به همراه واسازی و نقد نمایشنامه و بازنویسی آن به شکلی که انتخاب های شخصی من و آرمان من تعیین میکند.

پرسش

• نمایشنامه و زندگینامه از نظر زبانی و ادبی چه ویژگی هایی دارند؟
• نمایشنامه به چه فرآورده های فرهنگی در سطح اجتماعی منتهی میشود؟
• از چه راهی میتوان عناصر سانسورشده و تحریف شده یزندگینامه را بازیابی کرد؟

تمرین

• نمایشنامه تان چیست؟ عناصرش را استخراج کنید.
• انگاره ى قهرمانتان را ترسیم کن. چه توتمى داشته اید؟
• زندگینامه تان را بنویسید. هیچکس قرار نیست آن را بخواند، بنابراین آن را بدون سانسور و فقط براى خودتان بنویسید.
• تا مىتوانید در مورد رخدادها و عناصرش پرسش طرح کنید
• اعتبار خاطراتتان را زیر سوال ببرید و با افرادى که در گذشته ات نقش آفرین بوده اند ــ به ویژه «آدم بدها» ــ صحبت کنید و روایتهاى آنها را هم بشنوید.