شناسنده - انتخابگر - کنشگر

اصل سه چهرگی روان

در سطح روانی نظام پایه، سیستم شخصیتی من است که از سه زیرسیستم اصلی تشکیل یافته است:

نخست: زیر سیستم شناسنده که داده های حسی را از جهان خارج دریافت کرده و با پردازش آن تصویری از هستی را پدید می آورد

دوم: دستگاه انتخابگر که محتوای قلبم چیزها و رخدادها را ارزیابی میکند و به ارزشداوری در مورد افراد و کردارها دست می یازد. این زیرسیستم همین کار را در مورد گزینه های رفتاری پیشاروی سیستم نیز به انجام میرساند و به این ترتیب تصمیم گیری در مورد رفتارِ بعدی من را نیز بر عهده دارد.

سوم: زیرسیستم کنشگر راهبردهای رفتاری برای اجرای این گزینه ی رفتاری را تشخیص داده، ناوبری کرده، و مدیریت می نماید.

دوانگاری

• باور به این که من از دو بعدِ متمایزِ جسم و روح تشکیل یافته، باعث میشود تا سطح روانی نکاویده و تحلیل ناشده باقی بماند و روندها و جریانهای درونی آن مبهم و تاریک فرض شوند.
• نسخه ای مدرن از این توهم آن است که متغیری بنیادین اما دسترسی ناپذیر و سخت مبهم ـ مانند ناخودآگاه ـ را به عنوان جانشینی برای روحِ سنتی فرض کنیم و بخش عمده ی کارکردهای روانی را به آن نسبت دهیم.

تله ی کَسْويش

تفکیک نکردن سه زیرسیستم سطح روانی و دست نیافتن به مدلی در مورد سازوکارهای جاری در آن، سطح روانی را از دسترس تحلیل و مدیریت دور میسازد.

راهبرد چیستا

درهم تنیده دانستنِ گیتی و مینو به یکپارچگی ساختار و کارکرد سطح روانی و سایر سطوح منتهی میشود و به این شکل راه بر فهم سطح روانی و زیرسیستمهای آن گشوده میگردد.

پرسش

• چرا این سه زیرسیستم برای سطح روانی در نظر گرفته شده اند؟
• آیا ما به ازای آن را در جانوران نیز میتوان تشخیص داد؟
• آیا میتوان زیرسیستمهای دیگری را نیز به این مجموعه افزود یا یکی از آنها را به دیگران فرو کاست؟
• آیا میتوان هریک از این بخشها را به منطقه ی خاصی از دستگاه عصبی مربوط دانست و جای آن را بر کالبدِ سطح زیستی نشان داد؟

تمرین

• یک کردار ساده ی خود و دیگران را در نظر بگیرید و مسیرهای روانی منتهی به بروز آن را تحلیل کنید.
• آیا مدل سه چهره ی روان برای فهم آن کارآیی دارد؟